Nương Tựa Tăng thân

Năng lượng dựng Tăng

Huynh đệ chúng ta có cơ hội được sống chung với nhau trong khóa tu Xuất Sĩ này. Khóa tu được tổ chức hàng năm, nhưng đặc biệt lần này có quý thầy, quý sư cô lớn từ các trung tâm khác về tham dự với chúng ta. Năng lượng của khóa tu nhờ đó sẽ giàu có và sâu sắc hơn. Nhưng đồng thời, cũng chính thời gian này, những sự kiện đau khổ vẫn đang có mặt trong một số huynh đệ của mình. Đó là một điều tốt, bởi vì khi đau khổ biểu hiện mà mình có một Tăng thân lớn, có những sư anh, sư chị lớn có mặt, thì sự đau khổ đó sẽ dễ được chuyển hóa. Không những chuyển hóa, mà lắm lúc nó lại biểu hiện ra cái hạnh phúc lớn mình không lường trước được.

Vậy thì khi mình gặp một đau khổ nào đó, dù lớn đến mức độ nào mà mình biết cách nương tựa Tăng thân, thì ngay trong lúc mình đang chìm ngập trong đau khổ là mình đã có nẻo ra rồi. Và nẻo ra đó lắm lúc mình không nhận biết được. Khổ đau đó đã đi ra rồi mà mình tưởng là chưa, nên mình vẫn tiếp tục đau khổ. Khi mình có đau khổ lớn, mình muốn nương tựa vào Tăng thân để mình có nẻo ra, vậy thì cái căn bản để nương tựa được là cái gì? Mình thấy cái căn bản cần để nương tựa Tăng thân, là hơi thở, là bước chân, là những gì mình sinh hoạt mỗi ngày có thực tập Niệm – Định – Tuệ.

Niệm – Định – Tuệ là năng lượng chính yếu để mình nương tựa Tăng thân một cách cụ thể. Nương tựa Tăng thân chỉ trong ý nghĩ, mà không thực tập hơi thở, bước chân chánh niệm, thì đó chỉ mới là ý niệm nương tựa Tăng thân, chưa thật sự nương tựa Tăng thân, chưa có phẩm chất nương tựa Tăng thân. Cho nên mình vẫn tiếp tục đau khổ. Nhưng mà không sao. Tuy mình chỉ mới có ý niệm mà chưa sống được với, nhưng ý niệm là “vẫn một lòng nương tựa Tăng thân”, thì năng lượng Tăng thân bằng rất nhiều cách sẽ bảo hộ, che chở và đưa mình ra khỏi vòng xoáy của khổ đau. Giả sử có những trường hợp ai đó trong huynh đệ mình gặp những tai nạn lớn, thương tổn thân và tâm, thì vị đó vẫn được Tăng thân che chở, bảo hộ và đưa ra khỏi vòng xoáy của khổ đau, dù rằng vị đó không biết. Vị đó có thể thất vọng, tuyệt vọng, nhưng mà năng lượng Tăng thân vẫn có đó cho bạn tu đang đau khổ của mình.

Năng lượng Tăng thân vẫn luôn luôn có nơi mình vì mình là thành viên của Tăng thân. Cho nên trong đường hướng của chúng ta đang thực tập, vấn đề nương tựa Tăng thân tức dựng Tăng rất là thiết yếu. Sư Ông dạy chúng ta: “Không có một năng lượng nào tốt hơn là năng lượng dựng Tăng. Không có một sự nghiệp nào lớn hơn sự nghiệp dựng Tăng”. Dựng Tăng tức là xây dựng Tăng thân bằng lời dạy cốt lõi của Đức Thế Tôn, là cùng nhau sống với nội dung Tương tức, Tương tục, Tứ Đế, Bát Chánh Đạo, Niệm – Định – Tuệ suốt ngày đêm, gắn bó với nhau như là dòng sông xuôi về biển lớn. Khi mình thực tập thành công ít hay nhiều Niệm – Định – Tuệ thì đó là sự thành đạt của việc đầu tư sự nghiệp dựng Tăng. Chính cái đó bảo hộ cho mình, cứu rỗi và giúp mình vượt thoát mọi tình huống khó khăn, dù là khó khăn đến mức độ có thể phải bỏ mạng. Vì sống không phải là vấn đề cốt lõi, chết không phải là điều cần thiết, mà vấn đề là được sống và chết trong năng lượng Niệm – Định – Tuệ của mình và của huynh đệ mới là cốt lõi. Cho nên phải đặt vấn đề là mình có năng lượng Niệm – Định – Tuệ trong dòng chảy Niệm – Định – Tuệ của Tăng thân hay không?

Mình hãy luôn nhớ lời Sư Ông dạy: “Không mong trời yên biển lặng, chỉ mong cho chân cứng đá mềm”. Đâu phải mình chối bỏ “trời yên biển lặng” nhưng đừng mong đợi, vì mình mong cũng đâu có được. Tu thì được, chứ mong chưa thể có được. Tu thì “trời yên biển lặng”, nhưng tu cũng có thể là “hải chấn ”, “địa chấn”. Tu không thể luôn bình lặng được. Cuộc đời này luôn luôn biến động, nên mình đi tu cũng gặp biến động luôn luôn. Năng lượng Niệm – Định – Tuệ sẽ giúp mình “đứng yên trên sóng sạch trần ai”. Đó là con thuyền, là Tam Bảo, là Tăng thân, là Tình huynh đệ bảo hộ cho mình.

Chấp nhận là tiến bộ

Sáng nay Sư Anh xin nghỉ tụng giới để mà “chơi”. Nhưng mình chơi, Tăng thân biết mình chơi gì? Và mình xin phép rõ ràng. Mình chơi để có năng lượng cho giờ pháp thoại này, để khi trình diện trước Tăng thân, mình có đủ điều kiện hơn. Mình có quyền chơi trong tình huống đó. Sư Anh qua đây năm năm rồi chưa bao giờ gửi dục trong buổi tụng giới. Đây là lần đầu tiên phải gửi dục. Vì cần thiết chơi, nên gửi dục. Cũng như trong Tăng thân mình, thực tập tùy thuận Tăng thân, nhưng đồng thời mình vẫn có quyền thực tập nói “không”, phải không? Đâu phải khi nào cũng phải “dạ có” đâu. Có đôi khi nói “không” là chuyên chở năng lượng Tương Tức, Tương Tục. Năng lượng đó nuôi dưỡng Tăng thân và làm lớn thân tâm của mình, thì sự thực tập nói “không” đó rất cần thiết. Cũng như thực tập chấp nhận, gánh vác, mà có lúc không gánh vác, là gánh vác bằng cách” biết chơi”.

Có một bạn tu khi còn ở ngoài đời và ngay cả khi vào tập sự thì thấy mình không có tâm đòi hỏi, nhưng khi xuất gia rồi thì tâm đòi hỏi lại có, rất là lạ! Khi tâm đòi hỏi đi lên, vị đó thực tập chấp nhận, tức là tự thấy mình còn đòi hỏi. Ai vụng về mà thấy mình vụng về là thực tập chấp nhận. Chỉ có chấp nhận mới mang sự thực tập mình đi lên. Nếu mình không biết tới, hoặc biết tới mà không chấp nhận, cố đấu tranh để hủy diệt cái tâm đòi hỏi ấy đi, thì đều không tiến bộ được. Dựa trên Niệm – Định – Tuệ, vị đó đã làm gì để chấp nhận? Mỗi lần có ai nhắc nhở mình có tâm đòi hỏi, vị đó ghi lời nhắc nhở ấy vào một cuốn sổ nhỏ. Đấy là thực tập lắng nghe chính mình, biết được cái tâm đòi hỏi của mình; và tiếp nhận lời nhắc nhở một cách thoải mái, ghi lại để lưu tâm thực tập nhiều hơn, đó là lắng nghe người khác. Và khi ghi lời nhắc nhở của người bạn tu vào cuốn sổ, thì một lần nữa mình ý thức hơn mình có yếu kém đó. Tự mình và nhờ bạn, hai cái ấy cộng lại giúp vị đó thấy tâm mình ít đòi hỏi, trách móc một cách dễ dàng hơn. Đó là hoa trái của Niệm – Định – Tuệ, là sống nương tựa Tăng thân, tức là dựng Tăng. Chỉ cần ghi lời nhắc vào cuốn sổ, chỉ cần nhận diện rằng: “Mình có cái đòi hỏi”, thì mình sẽ ít đòi hỏi và bình an biểu hiện liền. Vậy ai có khổ đau, thì nên nhận diện đơn thuần, chánh niệm về nỗi khổ của mình. Và mình tiếp tục nuôi dưỡng năng lượng đó, thì dù thân chưa ra khỏi vòng báo động, nguy hiểm, nhưng tâm mình đã có sức vượt thoát rồi. Chính đó là năng lượng che chở của Tam Bảo, của Tăng thân.

Đau khổ vẫn có đó mà việc dựng Tăng vẫn tiến hành. Không phải đau khổ cản trở công việc dựng Tăng của mình. Vậy huynh đệ ở đây có ai đau khổ thì cứ đau khổ, có gì đâu. Nếu trở về với hơi thở và bước chân thì sự nghiệp dựng Tăng sẽ giúp mình vượt thoát ra khỏi lốc xoáy của khổ đau. Cho nên xin tất cả chúng ta cùng mỉm cười một chút nha, có đau khổ đến ngập trời cũng mỉm cười như hoa Hàm Tiếu.

Sáng nay, trước khi Sư Anh ra đây với đại chúng, Sư Anh thấy có mấy bông hoa Ngọc Lan màu vàng rất đẹp. Sư Anh xá xuống và ý thức: “Xin ngắt một nụ hoa, tặng phẩm của đất trời, hoa là vị Bồ Tát, làm đẹp cho cuộc đời”. Sư Anh mang bông hoa vào cúng Bụt ngay phòng trà Giáo Thọ, để xin Tam Bảo gia hộ cho buổi chia sẻ này.

Đạo Đức Vô Hành

Sư Ông có câu thư pháp: “Ta có là ta – Ta mới đẹp”. Chữ “Ta” ở đây là gì? Trong huynh đệ mình, có vị hiểu rằng: Nếu Tăng thân giao phó cho mình một việc gì đó, mình phục vụ Tăng thân bằng cách vạch ra chương trình, kế hoạch, cùng thảo luận và được sự đồng ý của những người bạn cùng gánh vác công việc với mình, thì cứ thế mà làm. Vì Tăng thân đã ủy thác rồi thì làm thôi. Đó là nguyên tắc, nhưng nếu tu chưa giỏi, mình chưa thấy được tập khí của mình là tập khí ưa có quyền, là tâm dễ kẹt vào quyền lực, tâm dễ kẹt này khiến cho việc làm dù đúng và tốt kia có thể phát sanh phản tác dụng, dễ ” đánh mất mình”, và nếu không khéo thực tập thì lại thêm ” gánh nặng” cho bản thân, cho Tăng thân và cho tất cả, nên ‘nguyên tắc ‘ ấy, cần được quán chiếu sâu sắc để khỏi phải ‘ tự đánh mất mình ‘ …

Hồi ở dưới đất cũ có tổ chức ngày Sa Di hafng năm. Sư Anh không biết ngày đó chúng Sa Di sẽ tổ chức như thế nào. Sư Anh đi ra thăm hồ sen, thấy có làm một cái cầu khỉ bắc từ bên này sang bên kia hồ. Cầu khỉ không có tay vịn, ở dưới hồ có trải một số giường tre. Sư Anh mới hỏi: “Cái này mình chơi gì vậy?”. Các sư em tổ chức trả lời: “Dạ chúng con sẽ đi trên cây cầu này không vịn tay, mà nếu có té xuống thì đã có giường tre đỡ rồi”. Trò chơi đó được ban tổ chức ngày Sa Di nghĩ ra và thực hiện, vì được Tăng thân cho phép. Sư Anh mới hỏi: “Quý sư cô có đi trên cây cầu này không?”. Các sư em đáp rất vô tư: “Dạ có”. Vì các sư em là Sa Di nên Sư Anh mới hỏi tiếp: “Vậy nếu lỡ quý sư cô té xuống thì sao?”… Mình thích đi gần té mới khoái (khoái chí, thích thú), chứ đi không té thì không khoái. Cũng như hội chợ vừa rồi ở đây, cũng có làm một cây cầu khỉ trên khô, ai chơi thì đi trên cây cầu khỉ đó mà không vịn gì hết. Có vài người xém té, có người té, nhưng mà khoái lắm! Xém té mà đi qua được thì lại càng khoái hơn. Tổ chức như vậy, khi mình té xuống thì sao? Chưa biết chuyện gì xảy ra, nhưng trước tiên mình sẽ bị ướt hết và như vậy thì thấy thiếu thanh lịch, chưa nói đến những chuyện khác. Cho nên Sư Anh mới nói với ban tổ chức ngày Sa Di: “Thôi, đừng chơi trò này nữa”. May thay là các sư em tổ chức ngày Sa Di hoan hỷ, và cây cầu vẫn để đó, nhưng không sử dụng.

Nếu mình ưa quyền lực, có thể mình sẽ nói: “Tăng thân đã giao trách nhiệm rồi mà. Sư Ông có dạy là cái gì đã giao cho tuổi trẻ thì để cho tuổi trẻ làm, người lớn đừng can thiệp vào”. Đúng thật, Sư Ông có dạy như thế và mình cũng không can thiệp vào. Nếu Sư Anh can thiệp vào thì Sư Anh sẽ mất phẩm chất của một Sư anh. Bởi vì Sư Anh là người “làm” điều gì đều nên có phẩm chất “không làm”, gọi là đạo đức vô hành. “Không làm gì hết” mới là Sư anh, nhưng không làm gì hết là sao? Các sư em té xuống hồ thì do các sư em nghĩ ra và thực hiện có do mình đâu. Hiểu theo thói thường là vậy phải không? Sư Anh cảm thấy cái uy nghi, thanh lịch, văn hóa của Đông Phương, của Việt Nam không cho phép người tu, nhất là nữ tu, chơi những trò chơi như vậy. Và mình biết các anh em mình có thể không biết rõ cái tập khí ưa những gì gay cấn, nên thỉnh thoảng cảm thấy tu trầm trầm, thường thường, thì dường như thiếu sinh khí trẻ trung sinh động, nên mới góp ý thêm. Thế giới bây giờ người ta cũng có những môn thể thao tìm cảm giác mạnh, có lẽ do đói hiểu đói thương. Dân tộc ít người họ cũng bị rơi vào “cái đó“. Những vùng bản làng người dân tộc không có phương tiện đi lại, họ làm cầu treo tự chế, rồi bám trên cái vật gì đó để tuột từ bên này qua bên kia suối, không có bộ phận hãm, thắng gì hết, “may nhờ, rủi chịu”, “té xuống, chết thôi”. Nhưng họ không phải tìm cảm giác mạnh, mà do họ không có phương tiện qua suối tốt hơn để làm kinh tế. Còn huynh đệ mình thì khác hẳn với cả hai trường hợp vừa nêu.

Mọi việc, Sư Anh chỉ gợi ý vậy thôi, gợi ý bằng tất cả tấm lòng muốn những điều tốt lành cho Tăng thân, cho các sư em của mình và cho Sư Anh thực tập “không bỏ đói Tăng thân”. Nếu các sư em chấp nhận được thì tốt lắm, mà không chấp nhận thì mình không phiền, nhưng mình sẽ tìm ngõ khác. Cái ngõ đó có thể là tới gặp một số vị giáo thọ lớn, Sư Anh chia sẻ cái nhìn của mình để cho hội đồng Sư anh, Sư chị lớn thẩm tra lại và quyết định. Sư Anh làm những gì Sư Anh cần làm mà không phiền trách. Bởi vì hiểu được tình trạng, hiểu được vốn liếng còn hạn chế ở các sư em của mình một cách nào đó. Người mới vào tu hễ không được giao việc thì thôi, chứ khi giao việc rồi thì mình thường làm mà ít bàn bạc, ít hỏi han, dù có lúc biết sai vẫn cố giữ ý của mình. Cái đó có gì đáng trách đâu, nhưng Đạo Đức Vô Hành không có nghĩa là mặc ai muốn làm thì làm, mà cũng không phải ngăn cản bằng chỉ đạo, ra lệnh hay phiền trách, đổ lỗi, chỉ trích. Không! Rất “tự do và trách nhiệm”. Cái đó mới gọi là Đạo Đức Vô Hành. Đạo Đức Vô Hành nếu không chế tác thì làm gì có Đạo Đức, mà chế tác làm sao để có thương yêu, hiểu biết thì đó là Vô Hành. Vô Hành là “Hành vô hành hạnh ”, là có hành chứ không phải là không thực tập gì hết. Không thực tập, không làm gì hết là vô trách nhiệm. Nhưng làm mà bị kẹt, mà chấp thủ thì trái với “vô tác, vô hành”. Vô tác, vô hành là tự do. Đạo đức vô hành là sống đầy trách nhiệm mà tự do hoàn toàn, đó là thực tập tế hạnh, oai nghi và giới luật có nội dung niệm, định, tuệ. Người xuất sĩ là người thực tập đạo đức vô hành mới thật sự nương tựa Tăng thân.

Ta có là ta, ta mới đẹp

Trong tổ chức của mình, vị lớn nhất trong chúng không phải là lớn tuổi, tu lâu năm. Đương nhiên Sư anh lớn cũng là vị lớn nhất trong chúng là vị tu lâu năm, nhưng phải cộng thêm phẩm chất Niệm – Định – Tuệ mà Thầy và Tăng thân thấy được. Như Niệm – Định – Tuệ là sự sống, là sự thật, đâu có cần phải do xuất gia với ai, nhưng trên tương đối thì vẫn phải có, làm sao không có được. Nếu nói vì sợ trái với vô ngã mà cứ nói không không: Cái đó, cái ông đó…, thì đâu có được. Ông đó là ông nào, lớn hay nhỏ, học tới đâu, mấy tuổi, từ đâu tới. Đó là cái ngã, nhưng nếu trong lúc nói, người nói có niệm, định, tuệ, thì ‘cái ngã ‘ này là cái ngã liên hệ với vũ trụ một cách mật thiết, chỉ vắng mặt ‘cái riêng chính nó ‘ mà thôi, đó là cái ngã tương tức, tức là vô ngã. ‘Cái ngã’ ấy luôn luôn thay đổi, nhưng không bao giờ trở thành hư vô, gọi là Tương tục. Tương tục là vô thường, tương tức là vô ngã, ‘cái ngã’ vượt thoát ý niệm có – không. Đó là bản ngã đích thực của mỗi người, của mỗi biểu hiện ẩn tàng. Sống được nội dung đó gọi là “Ta có là ta, ta mới đẹp”, chứ không phải là cái ta của tập khí, của chấp thủ. Mình lỡ ưa thích quyền lực mà chưa thấy rõ để chuyển hóa nên khi được ủy thác trách nhiệm rồi thì “ta phải làm được những gì ta đã vạch ra. Nếu không làm được những gì ta vạch ra, thì ta bị đánh mất ta, ta bị nô lệ“. Đó là cách sống không phải là “Ta có là ta, ta mới đẹp”.

Có những người không được thực tập, không được nuôi dưỡng ước mơ xuất gia của mình về rất nhiều khía cạnh do những nguyên nhân xa gần nào đó. Những huynh đệ này có lẽ nên gần gũi, tham vấn với ai có tu học, có khả năng giúp đỡ, để mình nắm vững và thực tập được cái căn bản như thiền thở, thiền đi. Có phẩm chất thở, đi… thì lúc nào lỡ rơi vào “chút chạnh lòng”, mình mới có cơ may đủ sức nhận diện đơn thuần “chút chạnh lòng” ấy, để nó được chuyển hóa trở thành chất liệu cho mình góp phần vào sự nghiệp dựng Tăng. Lý tưởng xây dựng Tăng thân là nếp sống cần phải sống trong mỗi giây phút bằng Niệm – Định – Tuệ. Ai có được nếp sống ấy rồi thì muốn xây dựng Tăng thân ở đâu cũng được. Còn mình chưa có nếp sống đó mà mình quyết tâm để xây dựng Tăng thân, thì dù mình có thể thành công gì đó, nhưng đó mới chỉ là cái vỏ không có ruột; và phần lớn sự thành công ấy dễ tan vỡ. Còn nếu mình có phẩm chất lý tưởng này rồi, thì trên đời này không có cái gì đánh vỡ nó được hết. Điều này chính Đức Thế Tôn cho mình biết. Ngài nói rằng: “Không ai hại được Như Lai, trừ Như Lai muốn”. Mà Như Lai là gì? Như Lai là năng lượng tuệ giác tương tức, tương tục. Đó là năng lượng Niệm – Định – Tuệ có nơi mọi loài và cả chúng ta.

Có những huynh đệ sống trong chúng thi thoảng cảm thấy rằng: “Sao không ai yểm trợ mình cả. Không ai hiểu mình hết. Làm cái gì cũng bị áp lực. Mà mình làm đúng chứ có phải làm sai đâu mà áp lực nhiều thế”. Thật ra lắm lúc Sư Anh cũng nghĩ như vậy, tại vì mình là con người mà, phải không? Mình đâu có chịu lép vế, lép vế là hèn nhát. Nhưng nếu mình quả thật là người làm đúng thì dù là địa chấn, hải chấn, mình vẫn đủ sức thương cái địa chấn, hải chấn đó mà không thấy bị áp lực, thì lúc đó mình mới đúng. Còn khi nào mình còn cảm nhận rằng không có ai nâng đỡ mình và mình bị lấn lướt quá, mình bị chỉ đạo sai sử quá, thì lúc đó chính là lúc mình thực tập rất yếu. Mà thực tập yếu thì cần phải được nâng đỡ, chứ không thì sẽ nguy hiểm cho chính mình, mà lại còn nguy hiểm cho Tăng thân, cuộc đời và cả vũ trụ này nữa.